Neolitik Dönem ( M.Ö. 7250-5500)
İnsanoğlunun avcılık ve toplayıcılıktan üretici duruma ve yerleşik hayata geçtiği dönemdir. Neolitik dönem Anadolu’da M.Ö. 7250-5500 tarihleri arasında sürmüştür. Gaziantep yöresinde Sakçagözü’nde yapılan bilimsel kazılarda M.Ö 6500-6200 yılları arasında neolitik çağ yaşanmıştır. M.Ö. 6000 yıllarından sonra Sakçagözü’nde tek, az miktarda boyalı, kaba hamurlu keramik örneklerine rastlanmıştır. Yunus bölgesinde ise M.Ö. 7800 lere kadar inen M.Ö 6500’lere kadar devam eden neolitik çağ yaşandığı tespit edilmiştir.
Kalkolitik Dönem ( M.Ö.5500-3000)
Kalkolitik dönemle birlikte insanlar taşın yanı sıra doğada bulunan madenleri de işleyerek kullanmaya başlamışlardır.Gaziantep yöresinde bu döneme ait pek çok yerleşim merkezleri vardır. Bu döneme ait bilgiler bulmak için Sakçagözü, Tilmen, Gedikli, ve Karkamış gibi merkezlerde araştırmalar yapılmıştır. Gaziantep yöresinde Sakçagözü veya Coba diye bilinen yerleşme özellikleri kalkolitik dönmei temsil etmektedir.Sakçagözü’nde kalkolitik döneme ait 4 kat saptanmış , bunlar M.Ö. 5500-4500 yılları arasına tarihlenmiştir. Mezopotamya’nın Tel Halaf ve El Ubeyd boyalı çanak ve çömleği burada da görülmüştür.
İlk Tunç Çağı
Gaziantep yöresinde Kalkolitik Döneme oranla daha ileri bir yerleşmeyi temsil eden İlk Tunç Çağı buluntuları Gedikli, Tilmen Höyük, Sakçagözü, ve Zincirli’de yapılan arkeolojik kazılarda rastlanmıştır.1964’ta başlayan kazı çalışmaları, Gedikli’nin İlk Tunç çağından bu yana sürekli bir yerleşim yeri olduğunu ortaya koymuştur. Kazılarda taş temelli, kerpiç üst yapılı ve sıkıştırılmış toprak tabanlı yapılara rastlanmıştır. Gedikli de aynı dönemde ölü gömme törenlerini yansıtan mezar ve buluntularına rastlanmıştır. Burada üç çeşit gömme biçimi gözlenmiştir: Basit gömmeler, kistler ve oda mezarları gömmeleri. O da mezarlarının hepsi dikdörtgen şeklindedir. Gedikli’de İlk Tunç çağ çanak çömlekleri, genellikle çark yapımıdır. Kase tabak, pitos gibi günlük kullanım kapları, dışı paralel oyuklarla bezeli bej hamurlu kaplar, boyalı yerel üretim kapları ilk Tunç Çağı çanak çömlek örneklerini oluşturmaktadır.Gaziantep yöresindeki bir başka İlk Tunç Çağ’ı yerleşmesi de Tilmen Höyük’tür.Buradaki kazı çalışmaları 1956 ‘da başlamıştır. Bölgede yapılan kazılarda İlk Tunç Çağı döneminden kalma mezarlar önemli yer tutmaktadır. M.Ö. 2000’in ilk yarısına tarihlenen Tilmen Höyük sarayının iç avlusunda bir mezarın çevresi orta boy taşlarla örülmüş, üst üste bazalt tek bir taş levhayla kapatılmıştır. Doğu ve batı uçlarında iskelet kalıntıları bulunmuştur. Mezarda ayrıca çok sayıca boncuk, tunç bilezik, can biçiminde ayaklı kap,üç tunç iğne ve iki de kase bulunmuştur. Tilmen Höyük’teki bu buluntular M.Ö. 3000 yıllarında yoğun bir nüfuslu bir yerleşme olduğunu göstermektedir. İlk Tunç Çağı yaşam biçimi Tilmen Höyük ve Gediklinin yanı sıra Zincirli ve Sakçagöz’de de saptanmıştır.Fakat bu iki bölgede döneme ait buluntular azdır.
Tarihi Çağlar Döneminde Gaziantep
Etiler ( Hitit) Döneminde Gaziantep
Yazının bulunmasıyla başlayan tarihi çağlar bir bölgeden bir bölgeye göre farklılıklar göstermektedir. Mezopotamya ile Mısır bölgesi diğer bölgelere göre tarihi çağlara daha erken girmişlerdir. Gaziantep çevresinin tarihi çağlara girişi ( M.ö.1800) Etiler dönemi olarak kabul edilmektedir. Etiler döneminde Gaziantep yöresinde önemli kültür merkezleri de oluşmuştur. Bunların en önemlileri Karkamış, Zincirli ve Sakçagöz’dür. 1961 yılında Gaziantep-Nizip arasındaki, Nizip Çayı kenarında Şehzade ( Turlu) höyüğünde yapılan kazılarda Mezopotamya’da doğup gelişen Telhalaf kültürünün izlerine rastlanmıştır. Mezopotomya’nın “ Tel Halal “ ve “ El Obeyd “ boyalı çanak-çömleği burada da görülmüştür. Gaziantep bölgesine hakim olmuş Etiler dönemi üç devre ayrılmaktadır. Eski Eti devri, Eti İmparatorluk devri, Son Etiler devrine ayrılmaktadır. Gaziantep bölgesi Eski Eti devrinde ( M.Ö.1800) kral Murşil zamanın da İmparatorluk devrinde ise ( M.Ö. 1460-1200) Şuppilluliyyuma tarafında Eti Devleti’ne bağlanmıştır.Son devirde ise Etiler’in merkezi duruma gelmiştir. Ayrıca Gaziantep bölgesine (M.Ö 1550-1355) yılları arasında Mitanniler hakim olmuştur.
